Geblokkeerde Vrijheid

Geschreven op 3 december 2022

Terwijl in augustus de laatste festivalgangers hun tenten afbreken en het stof van de Donau van zich afkloppen, verdwijnt het Sziget Festival weer in de plooien van het normale Hongaarse leven. Zes dagen lang transformeerde Óbuda-eiland in Boedapest tot een wereld op zichzelf — een vrijplaats van muziek, activisme, en radicale openheid in een land dat onder premier Viktor Orbán almaar conservatiever wordt.

In dat contrast schuilt het verhaal: een botsing tussen twee werelden binnen dezelfde landsgrenzen.

Twee werelden, één land

Waar Sziget spreekt van liefde, gelijkheid en vrijheid — met podia voor LGBTQ-rechten en openlijke debatten over identiteit en seksuele diversiteit — predikt Orbán een ander verhaal. Slechts dagen vóór het festival sprak de Hongaarse premier op een conservatieve top in Dallas over de noodzaak van meer “rangers, minder travestieten”. In Roemenië verwees hij naar het behoud van “raszuiverheid”, wat leidde tot felle kritiek, zelfs binnen zijn eigen kring.

Orbáns uitspraken vormen geen incidenten. Sinds 2010 voert zijn regering wet na wet in die de vrijheid van seksuele minderheden beperkt. Van het uitsluiten van homohuwelijken in de grondwet tot een zogenaamd “antipropagandawet” die gesprekken over homoseksualiteit en genderidentiteit op scholen de facto verbiedt.

De Magic Mirror

Op Sziget stond de Magic Mirror-tent symbool voor een andere Hongaarse realiteit. Hier werd gepraat over transrechten, gay seks, en zelfs over de vraag of Jezus transgender was. Voor Hongaarse LGBTQ-bezoekers was deze plek een veilige haven, een culturele en emotionele oase.

Activisten als Viktória Radványi en organisaties als Amnesty International waren zichtbaar aanwezig. Ze informeerden bezoekers over het referendum van april 2022 waarin burgers werd gevraagd zich uit te spreken over de LGBTQ-wet. De anticampagne was zo krachtig dat ruim 1,6 miljoen mensen hun stem ongeldig maakten. Het gevolg: een niet-bindende uitslag, maar ook een ongekende mobilisatie van jongeren.

Ongelijkheid in informatie, niet in menselijkheid

In de gesprekken op Sziget klinkt weinig haat, maar vooral zorg. Niet over conservatieve mensen op het platteland, maar over hun toegang tot eerlijke informatie. Volgens de aanwezige vrijwilligers wordt haat vaak geboren uit onwetendheid. In gebieden waar staatsmedia domineren en nuance ontbreekt, blijven stereotypen bestaan.

Toch groeit onder de jongeren de drang naar meer zichtbaarheid, debat en emancipatie. Op het festival is voelbaar dat de LGBTQ-gemeenschap niet alleen sterker wordt, maar ook strategischer en hoopvoller.

Geen clash, maar contradictie

Hoewel Viktor Orbán graag spreekt over een “botsing van beschavingen”, ervaren veel activisten op Sziget eerder een interne contradictie. Hongarije is volgens hen geen tweedeling van progressieven tegen conservatieven, maar een maatschappij in transitie — vol tegenstrijdigheden, maar ook vol potentieel.

Het feit dat het festival blijft groeien, dat steeds meer jongeren openlijk opkomen voor diversiteit, en dat zelfs conservatieve families Sziget bezoeken, toont dat het publieke sentiment niet vastligt. Volgens de organisatoren is het proces van verandering al begonnen — net als destijds in West-Europa, slechts trager en met meer tegenwind.

De kracht van cultuur

Ondanks de repressieve wetten is tot op heden niemand vervolgd voor het overtreden van de “anti-LGBTQ-wet”. De regering lijkt te regeren via angst en framing, niet via juridische handhaving. De tactiek is geraffineerd: vermijd rechtszaken die in Straatsburg kunnen stranden en voed in plaats daarvan de publieke opinie via propaganda.

Toch slaat die strategie nu terug. Meer jongeren sluiten zich aan bij de beweging. Meer mensen komen uit de kast. En waar de overheid verdeeldheid probeert te zaaien, bouwt het festival onbedoeld aan een generatie die inclusiviteit als vanzelfsprekend beschouwt.

Vrijheid als besmetting

Sziget is geen losstaand eiland, maar een cultureel signaal. Het toont wat Hongarije óók is en waar het naartoe kan groeien. Het bewijst dat zelfs in een repressief klimaat vrijheid niet geheel te onderdrukken is — zeker niet als jongeren dansen, spreken en liefhebben zonder schaamte.

Wat begon als een muziekfestival is uitgegroeid tot een politiek geladen ruimte van collectief verzet. In die zin is Sziget geen ontsnapping aan de realiteit, maar een voorbode van een nieuwe. Eén waar de slogans van vrijheid, gelijkheid en broederschap opnieuw betekenis krijgen — juist daar waar ze het hardst nodig zijn.